Gübre Çeşitleri
Azot, Fosfor, Potasyum, Kalsiyum, Magnezyum, Demir, Mangan, Çinko, Bakır
Ceviz Yetiştiriciliğinde Gübre Çeşitleri
Bu bölümde ceviz yetiştirmede dikkat edilmesi gereken temel gübreler hakkında temel kimyasal bilgileri, gübrelerin toprakta hangi halde bulunduğu ve hangi ortamda bitki tarafında alınabildiğini bulabilirsiniz.
Makroelementler çoğunlukla organik bileşiklerin çalışmasında görev alır. Örnek olarak protein ve nükleik asit sentezi, hücre içi pH ve su seviyesinin gerekli seviyede tutulması verilebilir. Mikroelementler ise enzimlerin çalışmasında, bitkinin fotosentez yapmasında kullanılır. Tüm besinler meyvenin kalitesini ve bitkinin bağışıklık sisteminin korunmasında kullanılır. Özellikle Potasyum, Kalsiyum, Bor ve Çinko eksikliği ve Azot aşırılığı hastalık riskini ciddi seviyede artırır.
Azot
Azot, yalnızca ceviz bitkisinin değil tüm bitkilerin ana ihtiyaçlarındandır. N sembolü ile gösterilir ve toprakta nitrat (NO3– ) ve amonyum (NH4+ ) iyonları halinde bulunur.
Nitrat
Nitrat negatif yüklü, iyi çözünebilir ve toprak tarafından absorbe edilmez. Bu sebeple nitrat iyonları topraktan kolaylıkla bitkiye geçer. Aynı sebepten dolayı da su ile kolaylıkla yıkanıp kökün ulaşamadığı alt kısımlara ilerlediği için bitkiye uzun süreli bir azot kaynağı olarak değerlendirilmez.
Amonyum
Amonyum pozitif yüklü, toprakta tutunan bir iyondur. Bunun sebebi negatif yüklü kilin pozitif yüklü amonyumla etkileşime geçmesidir (Bu durum, kilin toprak geçirgenliğini nasıl azalttığına örnek olarak verilebilir). Amonyum kumlu topraklar dışında toprakta tutulur ve zamanla nitrata dönüşür. Bu değişime nitrifikasyon denir. Nitrifikasyon sulu ortamda gerçekleşir ve sıcaklıkla doğru orantılıdır yani sıcaklık arttıkça amonyumun nitrata dönüşümü artar. Nitrata dönüşmüş amonyum ise bitkinin kökleri tarafından kolaylıkla alınacağı için bitkiyinin sürekli azot ihtiyacı karşılanır.
Azotun nitrat formunda yıkanıp topraktan alınamama ihtimalinin olduğuna değinmiştik ancak azot amonyum formunda olsa dahi kayıplar yaşanabilir. Bu kayıplar yıkanma açısından minimize edilse de buharlaşma (volatilizasyon) ile amonyum kayıp edilebilir. Buharlaşmayı da minimize etmek için amonyum gübresini sulama öncesi veya sulama ortası vermek en doğru seçim olacaktır.
Su tabanı oluşması veya çok killi toprak gibi toprakta hava geçirgenliğinin az olduğu durumlarda, mokroorganizmalartopraktaki yararlı nitratı nitorjen gazına çevirir ve bu hem azot kaybına hem de bitkinin toksik maddeye maruz kalmasına sebep olur. Bu reaksiyone denitrifikasyon denir. Bu sorun ancak suyu toprağın altına doğru hareketi sınırlı olduğunda gerçekleşir.
Üre
Üre azotlu gübrelerden birisidir. Üre ne pozitif ne negatif yüklüdür ve bu sebeple toprakta harketlidir, kolay çözünebilir. Üre uygulandıktan sonra amonyum ve karbondioksite çözünür ve yukarıda amonyum için anlatılan süreçlerden geçer. Üre, amonyuma çözündükten sonra kayıpların azaltılması için gübre uygulaması sonrası bir süre sulama yapmak doğru bir tercih olacaktır. Alttaki linkten azotun ne zaman ve ne kadar atılması gerektiğini öğrenebilirsiniz.
Fosfor
Fosfor, periyodik cetvelde P harfi ile gösterilir ve bitkinin temel gerekli minerallerinden birisidir. Fostof alımı toprak pH’ına bağlıdır, nötr pH’larda (6.5-7.5) alınımı yüksek olur. Çok asidik topraklarda (<6) demir oksit ve alüminyum oksit ile tepkimeye girerek demir fosfat veya alüminyum fosfat olarak çöker ve bitki tarafından kullanılamaz hale gelir. Bu tepkimeler hızlı gerçekleşmez, aylar ve hatta yıllar alır.
Potasyum
Potasyum, K harfi ile gösterilir ve yukarıda bahsedilen amonyum iyonları ile benzer hareket eder. Pozitif yüklü olduğu için killi topraklarda hareketsizdir. Eğer bitkinin potasyum alımında bir sorun yoksa killi toprakta yeterli potasyum olduğunda yıkanma ihtimali az olduğundan bitkinin potasyum eksikliği çekme ihtimali düşük olacaktır. Kumlu topraklarda ise durum tam tersidir. Kumlu topraklar potasyum depo edemez ve potasyum eksikliği yaşanabilir. Buna benzer ceviz bahçelerinde toprak testlerinde potasyum sürekli göz önünde bulundurulup ona göre gübreleme programı hazırlanmalıdır.
Kalsiyum ve Magnezyum
Kalsiyum ve Magnezyum sırasıyla Ca ve Mg ile gösterilir. Bu iki elementin topraktaki davranışları birbirine epey benzer. Asidik toprakta kalsiyum ve magnezyum gübreleri yıkanır ve bitki bu iki elementi yapısına katamayabilir. Eğer toprak asidikse ve bitkide Kasliyum-Magnezyum eksikliği varsa toprağın pH’ını düzenlemek sorunun çözümü olabilir. Alçıtaşı, kireçtaşı, dolomit gibi bileşikler tuzluluğu azaltır ve pH’ı artırır. Kumlu topraklar magnezyum eksikliğine diğer topraklara göre daha yatkındır.
Kükürt
Kükürt toprakta genelde sülfat iyonları (SO42- ) şeklinde bulunur. Fazla asidik toprak dışında genelde toprakta hareketli ve bitki tarafından alınabilir durumdadır. Amonyum sülfat, superfosfat gibi bileşikler olarak gübrelemede kullanılabilir. Bunun yanında endüstriyel baca gazları, egzoz gazları gibi kaynaklardan atmosfere karışan kükürt, yağmurlarla yüzeye iner ve bahçenin kükürt kaynaklarından birisi olabilir. Amonyum sülfat gübresi ceviz yetiştiriciliğinde oldukça yaygın kullanıldığı için bitkide genelde kükürt eksikliği görülmez. Sulama suyunda olan kükürt ölçümü yapılmalıdır. Washingto State Üniversitesi’nin çalışmasına göre sulama suyunda 3.6 ppm kükürt bulunması bitkinin kükürt ihtiyacını giderebilir ve üreticiyi yeni gübre alma zorunluluğundan kurtarabilir.
Demir ve Mangan
Demir ve Mangan, sırasıyla Fe ve Mn olarak gösterilir. İndirgenme ve oksidasyon reaksiyonları sonrası bitki tarafından alınabilir hale gelirler ve toprakte çokça oksit bileşikleri halinde bulunur. Çoğu toprak tipinde yeterli demir ve mangan içeriği vardır ancak toprağın pH’ı bu gübrelerin bitki bünyesine alımını olumsuz etkileyebilir. pH’ın nötr olduğu (7) ortamın üstüne çıkıldıkça hareketliliği azalır ve bitki tarafından alınması zorlaşır. Eğer bahçenin pH seviyesi yüksekse kükürt uygulaması yapılıp toprağın pH’ı 7 ve 7’nin altına indirilip demir ve mangan alımı tekrardan yapılabilir.
Çinko ve Bakır
Bakır ve Çinko Cu ve Zn sembolleriyle gösterilir ve toprakta demir ve mangana göre çok daha az oranda bulunur. Yüksek pH değerlerinde iki element iyi absorbe edilirken düşük pH değerlerinde az absorbe edilir. pH 7’nin üstüne çıkmaya başladığında iki elementin emilimleri de azalır. Çinko ve bakır toprakta pozitif değerlikli iyonlar halinde bulunduğu için hareketli değildir. Bu sebeple eksikliğinde toprağa daha fazla çinko ve bakır uygulamak sorunu çözmeyebilir. Bunun yerine yapraktan sulu çözelti şeklinde gübreleme yapılması veya toprak pH değerinin düşürülmesi düşünülebilir.
Bu yazılar da dikkatinizi çekebilir:
Referanslar Ramos, D. D., 1998. Walnut Production Manual. Oakland: University of California Press. Palmer, S., 2019. Building a walnut fertilizer program. SLTEC.
Yazıyı paylaşın:
Soru sorabilir veya kendi fikirlerinizi bizimle paylaşabilirsiniz. Cevaplar email yoluyla verilecektir.
