Katyon değişim kapasitesi
Katyon değişim kapasitesi nedir ve ne işe yarar?
Katyon değişim kapasitesi nedir?
Katyon değişim kapasitesi (KDK), toprağın pozitif yüklü iyonları tutma yeteneğinin bir ölçüsüdür. Toprak stabilitesini, besin mevcudiyetini, toprak pH’ını ve toprağın gübrelere tepkisini etkileyen çok önemli bir özelliktir. Katyon değişim kapasitesi doğal bir toprak özelliğidir ve önemli ölçüde değiştirilmesi zordur; toprağın temel besin maddelerini tutma yeteneğini etkiler ve toprak asitlenmesine karşı bir tampon sağlar.
Daha yüksek kil ve organik madde oranına sahip topraklar daha yüksek kapasiteye sahip olma eğilimindedir. Kumlu topraklarda ise durum tam tersidir; besin maddelerinin üst toprakta tutulması için yüksek organik madde oranına sahip olmaları gerekir. Bu durum killi toprağın kumlu topraktan üstün olduğunu göstermez çünkü killi topraklarda drenaj ve sulama sorunları yaşanabilir.
Bitkilerde katyon değişimi ne işe yarar?
Topraktaki kil minerali ve organik madde bileşenleri, yüzeylerinde elektrostatik kuvvetle pozitif yüklü iyonları (katyonları) tutan negatif yüklü bölgelere sahiptir. Bu elektrik yükü, bitkilere besin taşıması için kritik öneme sahiptir çünkü amonyum, magnezyum, potasyum ve kalsiyum gibi birçok besin katyon halinde bulunur. Toprakta tutulan katyonlar kökün sürekli yararlanabileceği bir depo görevinde kullanılır ve bitkiye sürekli besin sağlar. Katyon değişimi düşük olan topraklarda ise yıkanma olduğundan katyonlar yerçekiminin etkisiyle toprağın derinliklerine süzülür ve bitkilerde mineral eksikliği göreülebilir.
Katyon değişim kapasitesi nelere bağlıdır?
Katyon değişim kapasitesi (KDK) toprağın türüne göre değişir; altta nelere bağlı olduğuna tek tek bakalım.
Humus
Ayrışmış organik maddenin son ürünü olan humus, en yüksek KDK değerine sahiptir çünkü organik madde kolloidleri büyük miktarlarda negatif yüklere sahiptir. Humus, montmorillonit kilinden 2-5 kat daha fazla ve kaolinit kilinden 30 kata kadar daha yüksek KDK’ye sahiptir, bu nedenle topraktaki gübre verimliliğini arttırmada çok önemlidir.
Kil
Kil, kimyasal yapısı nedeniyle büyük katyonları çekme ve tutma kapasitesine sahiptir. Ancak KDK kilin türüne göre değişiklik göstermektedir. Montmorillonit kilin kapasitesi en yüksektir; aşırı derecede ayrışmış kaolinit kilin kapasitesi ise en düşük. Düşük katyon tutma kapasitesi değerleri, organik madde eklenerek iyileştirilebilir.
Kum
Kumun elektriksel yükü olmadığı için katyon değiştirme kapasitesi yoktur. Bu kumlu toprakların çok düşük KDK’ye sahip olduğu anlamına gelir ancak bu tip topraklar organik madde eklenerek geliştirilebilir.
Bu yazılar da ilginizi çekebilir:
Referanslar Hazelton PA, Murphy BW (2007) Interpreting Soil Test Results: What Do All The Numbers Mean?. CSIRO Publishing: Melbourne. Cornell University Cooperative Extension (CUCE) (2007) Cation Exchange Capacity (CEC). Agronomy Fact Sheet Series # 22. Department of Crop and Soil Sciences, College of Agriculture and Life Sciences, Cornell University.
Yazıyı paylaşın:
