Kompost nedir?
Kompost, gıda artıkları, yapraklar, hayvansal ürünler gibi organik atıkların biyolojik olarak parçalanması sürecinde oluşan toprağımsı zengin karışımdır. Kompost, toprağa gübre veya düzenleyici olarak uygulanabilir. Çevre korumayı sürdürülebilir tarımsal üretimle birleştirdiği için tarımsal uygulamalarda önemli faydalar sunar.
Artıkların kompostlanma süreci tarımsal uygulamalarda sağlık riski oluşturabilecek zararlı bakterileri, virüsleri ve parazitleri azaltma yeteneğine sahiptir. Zararlılar kompostlama ile tamamen yok edilemese de kompostta zararlı varlığı hayvan gübresine göre daha düşüktür.
Kompost nelerden oluşur?
Tüm temel kompostlar 3 temel içerikten oluşur: Kahverengi atıklar, yeşil atıklar ve su.
Kahverengi
Ölü yapraklar ve ince dallar parçacıkları gibi karbon açısından zengin atıklar.
Yeşil
Meyve ve sebze atıkları, çay ve kahve tortusu, çim gibi azot açısından zengin atıklar.
Su
Yeterli miktarda su ve hava kompostlama süreci için şarttır.
Kompost olarak kullanılabilecek atıklar
Yumurta kabukları, kuruyemiş kabukları, gazete, karton, kağıt, bahçe budama artıkları, ev bitkileri, saman, talaş, pamuklu ve yünlü bezler, odun külü, çiğ tahıllar kompost oluştururken kullanılabilir.
Verimli bir kompost oluşturma sürecinde karbon/azot dengesini kurmak önemlidir. Bunun için yakın miktarlarda kahverengi ve yeşil atık kullanmak gereklidir. Yeşil atıklar azot taşırken kahverengi atıklar karbon açısından zengindir. Su ise organik maddelerin çözünmesini sağlar.
Nelerle kompost yapılmamalı?
• Et, balık, yumurta, süt ürünleri ve kümes hayvanı artıkları koku problemleri ve bahçe zararlıları oluşturabilir.
• Katı yağlar, gres yağı ve bitkisel yağlar koku sorunları, bahçe zararlıları ve bahçede toksik etki oluşturabilir. Ayrıca yer altı sularını kirletebilir.
• Kömür veya kömür külü bitkilere zararlı maddeler içerebilir.
• Plastik ve metal gibi inorganik atıklar çözünmediğinden -veya çözünmesi yüzyıllar aldığından- dolayı kompost oluşturamaz.
• Hastalıklı veya böcekli bitki artıkları kompost oluştursa bile bahçeye hastalık veya zararlılar yayılabilir.
• Kedi-köpek dışkısı ve kedi kumu gibi evcil hayvan atıkları parazit veya mikrop içerebilir.
• Pestisit veya ilaç uygulanmış işlem görmüş bahçe atıkları kompost yapan organizmaları öldürebilir.
• Limon ve böğürtlen gibi asidik meyveler ve sebzeler kompost oluşturan organizmalara veya kurtçuklara zarar verebilir.
• Büyük budama dalları veya ölü dallar zararsızdır ancak çözünmesi uzun zaman alır.
Kompost ne işe yarar?
• Toprağı zenginleştirir, nemi muhafaza etmeye, bitki hastalıklarıyla ve zararlılarla mücadele etmeye yardımcı olur.
• Toprağın ihtiyacı olan humus oluşturmak için organik maddeyi parçalayan faydalı bakteri ve mantarların üretimini teşvik eder.
• Gıda israfını ve düzenli depolama alanlarından metan emisyonlarını azaltır ve karbon ayak izini azaltır.
• Kompost yalnızca gübre değildir ancak bahçenin kimyasal gübre ihtiyacını azaltır.
Kompost yapımı
1. Alan seçimi
Bahçede 1x1x1 metre büyüklüğünde bir bölüm veya hava alacak büyük bir çöp kutusu kopost hazırlamak için kullanılabilir. Seçilecek noktanın çok ıslak olmaması ve çok güneş almaması gereklidir.
2. Atıkarın eklenmesi
Üstteki tavsiye edilen atıkların kullanıldığından ve parçacıkların bir parmak kalınlığından daha ince olduğundan emin olmak gerekir. Yığın çok kuruysa su eklemek gereklidir.
3. Karıştırma
Yeni ürün eklerken yığını karıştırmak sürecin hızlı işlemesini sağlayacaktır.
Süreç doğru yönetildiği takdirde iki – üç ay içerisinde koyu ve zengin kompost oluşturmak mümkündür. Doğru yönetilmeyen süreçler yıllar sürebilir.
Evde kompost yapımı
Kompost her zaman için bahçede hazırlanmak zorunda değildir. Bir bahçe malzemeleri mağazasından satın alabileceğiniz bir çöp kutusu veya kendiniz yapabileceğiniz bir kompost kovası yaparak evde atıklarınızı kompostlayabilirsiniz. Bunun yanında ev tipi kompost makinesi satın alabilirsiniz. Yazıda bahsedildiği gibi yığınınızı takip etmeyi ve ne attığınızı dikkat etmeyi unutmayın. Düzgün yönetilen bir kompost kutusu, haşereleri veya kemirgenleri çekmez ve kötü kokmaz. Evdeki sıcaklık dışarıya göre daha dengeli ve yağış olmadığından kompostunuz iki ila beş hafta içinde hazır olacaktır.
Bu yazılar da ilginizi çekebilir:
Referanslar Hettiarachchi, H, Caucci, S & Schwärzel, K 2020, Organic Waste Composting through Nexus Thinking Practices, Policies, and Trends 1st ed. 2020., Springer International Publishing, Cham. United States Environmental Protection Agency 2021, Composting At Home.
Yazıyı paylaşın: