Azot
Azot bitkinin gelişimi için şart olan ve ‘N’ sembolü olan bir elementtir. Gübre olarak nitrat, amonyum ve üre olarak birçok farklı biçimde bulunabilir. Nitrat toprakta uzun süre tutunamaz ve yıkanarak bitki köklerinin yetişemeyeceği noktalara inebilir, böyle durumlarda bitki azot eksikliği yaşayabilir. Bunun yanında toprak analiz sonuçları azot hakkında yanıltıcı sonuçlar verebilir ve uzun süre olacak bir yağış azot miktarını dramatik bir şekilde değiştirebilir. Azot eksikliği olan bitki yaşamsal faaliyetlerini yerine getiremez; yapraklarda sararma, cansızlık ve büyüme sorunları gözlenir.
Azot ihtiyacı nasıl hesaplanır?
Peki ceviz yetiştiriciliğinde azot ihtiyacı nasıl hesaplanır ve nasıl karşılanır? En verimli uygulamayı öğrenelim!
Büyüme çağını geçirmiş ağaçlarda azotun çoğu hasatla yani meyvelerle bahçeden ayrılır. Bu sebeple azot ihtiyacı o yılki toplam hasat beklentisi düşünülerek hesaplanır. Azot ihtiyacının kabaca hesaplaması alltaki şekilde yapılabilir.
Toplam hasat edilen ceviz (ton) × 22 = Toplam kaybedilen Azot (kg)
Örnek: Yetişkin bir ceviz bahçesinden 4 tonluk bir mahsül beklentiniz varsa kaybedilen yaklaşık azot miktarı nedir? 4 ton × 22= 88 kg Azot
Üstteki hesapta bahçenin toplam ihtiyacı olan azotu bulduk. Bu sonuç her zaman toplam uygulamamız gereken azot miktarına eşit değildir çünkü hayvan gübresi, sulama suyu ve örtücü bitkiler de bahçeye azot sağlayabilir ve çiftçiyi gereksiz azot kullanımından kurtarır.
Üstteki hesap bahçenin toplam kaybettiği azot miktarıdır ancak, üstteki örnekten devam edersek, sulama suyuyla verilen 88 kg’lık Azot bahçe için yeterli olmayacaktır çünkü gübre uygulamasında ve ağacın gübreyi almasında kayıplar mevcuttur. Bu kayıplar damlama sulamada %40 seviyelerinde düşünülebilir. Böylece verilecek toplam azot uygulaması alttaki gibi yeniden hesaplanır.
Örnek: 88 kg Azot ihtiyacı olan bir bahçeye damlama sulamaya ne kadar azot verilmelidir? 88 kg Azot x 1.4 = 123 kg Azot
Üstteki hesap 4 ton mahsül beklenen bir bahçe için uygulanması gereken azot miktarıdır. Bunun yanında alttaki azot kaynakları bahçede mevcutsa bunlar da hesaplanmalı ve toplam uygulamadan düşülmelidir. Mevcut değilse üstteki hesap kullanılıp yıllık gübreleme programı yapılabilir.
Hayvan gübresi
Azot yalnızca gübre yoluyla değil, aynı zamanda hayvan gübresi, kompost, sulama suyu ve eğer ki varsa bahçedeki diğer azot bağlayıcı bitkiler tarafından bahçeye katılır. Bu durumlarda hesaplanan orandan gübre dışı azot kaynaklarının düşülmesi gerekir. Hayvan gübreleri yanmış olarak atılmalıdır, aksi takdirde hastalık içerebilir veya toprakta yanacağı için köklere zarar verebilir.
Hayvan gübrelerindeki azot oranları aşağıdaki gibidir:
| Tavuk gübresi | %2.6 |
| Koyun gübresi | %1.7 |
| İnek gübresi | %1.5 |
| Yosun | %0.2 |
Hayvan gübreleri toprakla karışmadığı ve kuru iklimlerde buharlaşma yoluyla azot içeriğini %90 civarında kaybedebilir. Bunu önlemek için toprağın iyi karıştırılması ve çok kuru bırakılmaması gerekir. Hayvan gübresi atıldığı ilk andan itibaren bir azot kaynağı görevi görür, ıslak ve iyi karıştırılmış olduğu durumlarda %50 azot oranının bitkiler tarafından alınacağı düşünülebilir.
Örnek: 10 tonluk bir inek gübresinin içerdiği azot miktarı nedir? Yukarıdaki tabloya bakarsak inek gübresinin %1.5 azot içerdiğini görebiliriz. Bu durumda; 10.000 kg x 1.5/100 = 150 kg Azot içerir.
Örnek: Karıştırılarak kuru olmayan bir bahçeye verilen 10 tonluk yanmış inek gübresinin bir yılda bahçeye vereceği azot miktarı nedir? 10.000 kg x 1.5/100 = 150 kg Azot 150kg Azot x 0.5 = 75 kg Azot/Yıl
Sulama suyu azot oranı
Tüm yeraltı suları olmasa da bazı yeraltı sularının azot miktarları yüksektir ve bahçeye azot sağlayabilir. Sulama suyu analizinde bu değerler görülebilir ve azot gübrelemesini hesaplarken dikkate alınabilir.
Örtücü bitki
Birçok azot bağlayıcı örtücü bitki çeşidi bulunmaktadır. Bu bitkiler havadaki azotu bağlayarak bahçeye hem azot hem de organik madde sağlar. Dikim sıklığına bağlı olarak biçilen bitkiler bir ay içerisinde dönüm başı 10 kg civarında azot kaynağı olabilir. Bu sayı bitkinin cinsine göre değişmektedir.
Yaprak analizi
Yaprak analizi azot ihtiyacının sezon içerisinde kontrol edilmesinde kullanılabilecek en doğru yöntemdir. Her ne kadar hesaplama doğru yapılmış olsa da uygulamadan doğacak sorunlar veya doğal etkilerden dolayı istenilen sonuç alınamayabilir. Bu durumda yaprak analiz sonuçları bize ağaçların durumunu direkt olarak gösterecektir. Yapraktaki azot değerli Mayıs ayından sonra Ağustos ayına kadar dengeli bir hale gelir. Bu sebepten Haziran başı ve Temmuz ayında yaprak analizi yapıp bitkinin azot eksikliği yaşayıp yaşamadığı anlaşılabilir. Bahçede gelişmiş ve gelişmemiş ağaç grupları mevcutsa yaprak analizini iki farklı bitki grubu için yapmak sorunu tesbit etmek için çok yararlı olur.
İdeal değer
İdeal azot yaprak analiz değerleri %2.5 – %3.3 arasındadır. Analiz sonucuna göre dönemlik azot miktarı artırılıp azaltılabilir.
Azot çeşitler ve farkları
Azotun üç temel şekilde ticari anlamda satıldığına değinmiştik: Üre, Amonyum ve Nitrat. Çözünme hızlarına göre sıralama yapacak olursak üre en yavaş çözünen moleküldür ve toprakta amonyuma dönüşerek bitki tarafından emilir. Bunun yanında nitrat en hızlı emilen azotlu gübredir ve toprakta uzun süre tutunamaz. Nitrat ve amonyumun bitki bünyesinde farklı emilme mekanizmaları vardır ve yalnızca birisinin sürekli verilmesi bitki için sağlıklı değildir. Bu sebepten amonyumun ve nitratın dengeli şekilde verilmesi önerilir. Altta piyasada çokça kullanılan iki gübrenin özellikleri görülebilir.
Kalsiyum Amonyum Nitrat (CAN / 26 Azot gübresi)
26 azot gübresi, asıl adıyla Kalsiyum Amonyum Nitrat, %13 amonyum ve %13 nitrat içerir. Bu da üstte değinildiği gibi hem uzun salınımlı hem de orta salınımlı azot içerdiğini gösterir. İçindeki %13’lük nitrat verildiği anda bitki tarafından alınırken amonyum daha yavaş emilir. Kalsiyum amonyum nitrat gübresi yağışlarla veya sulamayla yıkanmaya yatkındır; en verimli şekilde ağacın dişi organları uyandıktan sonra, yani Mayıs ayı sonrası damlama sulamayla haftalık olarak verilebilir. pH’a ciddi bir etkisi yoktur.
Üre gübresi (%46)
%46’lık Üre gübresi diğer azot kaynaklarına göre çoğu zaman daha düşük fiyatlıdır. Üre nemli toprakta iki hafta süresinde amonyum ve nitrata dönüşerek ağacın alabileceği azot tipleri haline gelir. Bunun yanında üre gübresi yapraktan %2-3 oranlarında uygulanabilir. Üre gübresi yıkanmaya karşı en dirençli azot kaynağıdır ve sezon başlarında uygulanması doğru olur.
Üstteki gübrelerin dışında azot içeren saf gübre çeşitleri ve NPK 20-20-20 gibi kompoze gübreleri bulmak da mümkündür. Yalnızca azot içeren gübreler yazıda anlatıldığı gibi kullanılabilir ancak kompoze gübreler azot dışında da elementleri içerdiği için hem aşırı element birikmesi yapabilir hem de fiyatları çoğu zaman saf azot gübrelerine göre daha yüksektir.
Ne zaman hangi azot verilmeli?
Azot bitkide depolanan ve bitkinin hemen hemen her zaman ihtiyacı olan bir elementtir ancak ceviz ağacı kökleri azotu her dönemde almaz. Kökten azot alımı fidanların dişi organları oluştuktan sonra başlar. Bu tarih hava şartlarına göre değişmekle birlikte Trakya bölgesinde Mayıs ayının başlarına denk gelir. Kış aylarında yapılan azotlu gübrelemeler ceviz ağaçları tarafından alınamaz ve yağışlarla yıkanarak kaybolur. Bu sebepten ağaçlar uyanmadan kesinlikle azot gübrelemesi yapılmamalıdır.
Dişi organların oluşmasıyla birlikte, çoğu iklimde Mayıs ayında, özellikle üre ve amonyum gübrelemesi yapılması mantıklı olur. Bunun sebebi ise ürenin ve amonyumun nitrata göre daha yavaş çözünmesi ve kolay yıkanmamasıdır. Dişi organların uyanmasından Haziran ayının sonuna kadar toplam hesaplanan azot miktarının yarısı üre ve amonyumun şeklinde uygulanabilir. Bu tarihten sonra Temmuz ayının başından itibaren sulama suyuna haftalık olarak eklenecek nitratla Ağustos sonuna kadar toplam hesaplanan azotun geri kalan yarısı verilebilir. Doğru zamanlamayla atılan azot bitki tarafından en verimli şekilde kullanılır. Böylece yetiştiricilerin zamanı, emeği ve parası boşa gitmez; bunun yanında toprak ve yeraltı suları gereksiz yere kirletilmez.
Özetlemek gerekirse
- Dişi organ oluşumundan – Temmuz başına kadar gerekli azot miktarının yarısı üre ve amonyum olarak;
- Temmuz başı – Ağustos sonuna kadar hesaplanmış azot miktarını kalan yarısı nitrat olarak haftalara bölünerek verilebilir.
- Bunların yanında yaprak testi sonrasında eksik azot görülürse yapraktan yapılacak %0.5-2’lik üre uygulaları bitkinin ihtiyacı olan azotun alınmasında yardımcı olur.
1-5 yaş arası ceviz fidanlarında hesaplama
Ceviz fidanları 5 yaşına kadar ciddi şekilde büyür ve ürün vermez. Bu süreçte hesaplama hasat miktarı üzerinden yapılamayacağı için alttaki tablo kullanılabilir. Kumlu topraklarda üst sınıra yakın, killi topraklarda ise alt sınıra yakın gübreleme yapılması önerilir. Bunun yanında her yıl Haziran-Temmuz aylarında yaprak analizi yapılarak ağaçların takip edilmesi unutulmamalıdır ve gerekliyse alttaki değerlerden fazla veya az azot verilmelidir.
| Yaş | Azot uygulama (kg/dekar) |
| 1 | 1-2.5 |
| 2 | 3-6 |
| 3 | 6-12 |
| 4 | 8-15 |
| 5 | 9-18 |
Bu yazılar da ilginizi çekebilir:
Referanslar Neil Griffiths 2014, Use of manures, Australian Grains Research & Development Corporation. Nitrogen Budget for Walnuts, Worksheet Instructions by Kathy Kelley and Joe Grant
Yazıyı paylaşın:
Soru sormak veya kendi fikirlerinizi bizimle paylaşmak için lütfen aşağıdaki formu doldurun.
